Er wordt vaak gesproken over de beroemde ‘liefde op het eerste gezicht’ die veel ouders zeggen te voelen bij de geboorte van hun kind. Voor sommigen is dat ook zo. Maar we moeten niet vergeten dat dit absoluut niet voor iedereen geldt. Veel ouders ervaren deze magische band niet vanaf het eerste moment. Voor hen ontstaat de band langzamer, soms pas lang na de geboorte. Dit kan schuldgevoelens oproepen, een gevoel van onthechting, of zelfs het gevoel ‘abnormaal’ te zijn of anders dan anderen. Toch wordt de band niet alleen in de eerste minuten van het leven gevormd. Ze is niet altijd intens of instinctief en kan ook later, geleidelijk aan, ontstaan. Het is belangrijk om dit te zeggen om de discussie op gang te brengen en ouders gerust te stellen.

Waarom is de band essentieel voor de baby?

« De relatie tussen de baby en zijn hechtingsfiguur is op verschillende niveaus van fundamenteel belang. »

Het eerste niveau betreft de ontwikkeling van de hersenen. Een baby die wordt gestimuleerd door blikken, stemmen, affectie en interacties ontwikkelt bepaalde belangrijke gebieden, zoals het geheugen, de taal of de emoties, sneller. Zijn ontwikkeling verloopt daardoor optimaal. Het tweede niveau is dat van het gevoel van veiligheid. Dankzij de liefde en de constante aanwezigheid van zijn hechtingsfiguur is het kind rustiger en minder gestrest. Het wordt dan beter in staat om de wereld om zich heen te verkennen en te begrijpen. Het derde niveau heeft betrekking op het reguleren van emoties. Een baby kan zijn gevoelens niet alleen beheersen. Het is aan de ouder om hem te kalmeren, gerust te stellen en te begeleiden in dit proces.

Daarna komen het zelfbeeld en de identiteitsvorming. Door de band, de liefde, de blikken en de glimlachen ontdekt het kind dat het geaccepteerd wordt zoals het is. Het begrijpt dat het waardevol is, wat zijn zelfvertrouwen voedt en het helpt zich te ontwikkelen tot een volwaardig persoon. Ten slotte vormt deze band een essentiële basis voor zijn toekomstige relaties. Hoe sterker, liefdevoller en zorgzamer deze band is, hoe meer het kind empathie ontwikkelt, het vermogen om anderen te vertrouwen en banden met hen aan te gaan.

Maar deze band is niet alleen fundamenteel voor de baby. Ze is dat ook voor de ouder, omdat ze de relatie in beide richtingen voedt en transformeert.

Waarom is de band essentieel voor de ouder?

Voor volwassenen is het creëren van een band gebaseerd op drie belangrijke punten :

• Ten eerste versterkt het het gevoel van ouderlijke competentie. Je verbonden voelen met je kind geeft vertrouwen en legitimiteit in je rol.
• Ten tweede geeft het een echt gevoel van voldoening en welzijn. De hechtingsband is een bron van liefde en vreugde in het dagelijks leven, een warmte die voedt en kalmeert.
• Ten slotte geeft het een nog sterkere betekenis aan het ouderschap. Ouderschap bestaat niet alleen uit het opvoeden van een kind: het is ook jezelf ontwikkelen dankzij de liefde, de aanwezigheid en de wederkerigheid van deze relatie.

Het is het aangaan van een nieuwe rol die ons in staat stelt onszelf opnieuw te ontdekken, ons te vernieuwen en ons bewust te worden van de waarde die we kunnen hebben door de erkenning van onze baby. Deze erkenning komt tot uiting in het zoeken naar contact, glimlachen, interacties, het feit dat het kind gemakkelijker kalmeert in onze armen dan in die van anderen, of dat het zich vertrouwelijk overgeeft om in slaap te vallen. Al deze kleine dingen sterken ons in het idee dat we waardevol zijn in onze rol als ouder.

Het creëren van een band levert ook waardevolle middelen op om de moeilijkheden van het ouderschap het hoofd te bieden: vermoeidheid, emotionaliteit, baby-clash, de relatie met je lichaam, zelfrespect. Het creëren van een band is als een ‘wortel’: het doet goed, het geeft energie en het helpt je om de rest te overwinnen door een essentiële koers te blijven varen. Bovendien bevordert de band de aanmaak van oxytocine, het hormoon van de hechting. Zo kom je in een positieve spiraal terecht: hoe meer je een band creëert, hoe meer oxytocine je aanmaakt en hoe sterker de band wordt. Dit hormoon heeft tal van voordelen. Het doet zowel het lichaam als de geest goed en maakt de relatie nog mooier.

Wanneer een band creëren?

Idealiter vanaf de eerste dagen, want het kind is volledig afhankelijk van ons en zijn ontwikkeling is gebaseerd op wat het krijgt. Maar het is essentieel om te onthouden dat we onszelf tijd kunnen gunnen. We mogen onszelf tijd gunnen. Als we te moe of te emotioneel zijn, als we even rust nodig hebben, is het heel goed mogelijk om in het begin andere mensen voor de baby te laten zorgen en later weer een band op te bouwen. Het belangrijkste is dat je goed voor jezelf zorgt en jezelf niet onder druk zet. Als je niet meteen die explosie van liefde voelt, is dat niet erg. Het belangrijkste is dat de baby de basisbehoeften krijgt: gevoed, verschoond, gewassen en verzorgd worden. Het maakt niet uit of dat door ons gebeurt of door iemand anders die we vertrouwen.

Als je je fysiek of psychologisch niet in staat voelt om dit te doen, kun je de andere ouder, de grootouders of een andere naaste vragen om het over te nemen. In deze situaties kan begeleiding nuttig zijn als de moeilijkheden te groot of te langdurig worden. Maar onthoud dat het niet abnormaal is om tijd te nemen.

Hoe bouw je een band op?

Een band opbouwen is een geleidelijk proces. Het gebeurt door middel van fysiek contact, verzorging, oogcontact, stemgeluid, inspelen op behoeften en gedeelde momenten. Het is geen eenmalige handeling, maar een dagelijkse herhaling die de relatie diepgang en duurzaamheid geeft. Het is net als bij een plant: niet omdat je hem één keer heel veel water geeft, gaat hij groeien, maar omdat je hem regelmatig water geeft, gaat hij uiteindelijk bloeien.

Tot slot is het essentieel om mild te zijn voor jezelf. Het opbouwen van een band kan worden vertraagd of bemoeilijkt door factoren waar we geen invloed op hebben: de bevalling, hormonale schommelingen, vermoeidheid, pijn, het huilen van de baby. Dit alles kan de band vertragen, en dat is normaal. Het belangrijkste is om te kijken of de moeilijkheid blijft bestaan. Als deze te groot of te langdurig wordt, is het nodig om hulp te zoeken. Maar als het slechts een kwestie van tijd is, moet je jezelf toestaan om die tijd te nemen.

Tot slot nog een laatste opmerking over het begrip ‘hechtingsfiguur’. Dit is gewoon de referentiepersoon: degene met wie de baby de sterkste band heeft. Dat kan een ouder zijn, maar ook iemand anders die voor hem zorgt. In sommige gevallen – adoptie, anonieme geboorte, weeshuis – kan deze rol door iemand anders dan de biologische ouders worden vervuld. Het is belangrijk om dit te onthouden, want zelfs wanneer een ouder een postnatale depressie of een ouderlijke burn-out doormaakt, kan het kind een tijdelijke hechtingsfiguur vinden. Zo wordt het niet beroofd van deze essentiële band en kan de ouder rustig herstellen, voordat hij of zij zijn of haar plaats in deze relatie weer inneemt.